از ورق های کنگره ای تا کارتن های لمینیتی
بعضی ماشین های پیشرفته افست قابلیت چاپ مستقیم روی انواع مقوای نازک کنگره ای (E فلوت) را دارند. بنابراین چاپ مستقیم افست روی مقواهای ضخیم میسر نیست.
بعضی ماشین های پیشرفته افست قابلیت چاپ مستقیم روی انواع مقوای نازک کنگره ای (E فلوت) را دارند. بنابراین چاپ مستقیم افست روی مقواهای ضخیم میسر نیست. راه حلی که در چاپخانه ها و کارتن سازی ها برای چاپ مرغوب روی کارتن ها معمول است، چاپ روی ورق گلاسه وسپس لمینیت آن روی ورق کارتن است. عملیات تیغ و تا و چسب پس از لمینیت کاغذ گلاسه چاپ شده با ورق کارتن، صورت می گیرد.
دقت و کیفیت کارتن های لمینیتی، علاوه بر مرغوبیت چاپ افست روی کاغذ گلاسه، به جزییات عملیات تبدیلی یعنی چسب زنی، روکش کردن، دایکات و چسب بستگی دارد. در اینجا توجه خود را به لمینیت، یعنی یکی شدن ورق چاپ شده با ورق کارتن معطوف می کنیم و این عملیات را در دو روش دستی و ماشینی از نظر می گذرانیم.
لمینیت کارتن به دو روش دستی و اتوماتیک انجام می شود. تفاوت عمده این روش ها، در مرحله قرار دادن دو لایه روی یکدیگر است که در روش دستی توسط اپراتور صورت می گیرد همچنین در نحوه چسب زدن لایه هاست که در روش دستی لایه لمینیت شونده و در حالت اتوماتیک کارتن کنگره ای، به چسب آغشته می شود.
لمینیت دستی
ابتدا سراغ لمینیت کارتن به روش دستی رفتیم و در باب خصوصیات فنی آن از رسول جعفری مدیر کارتن بیستون جویا شدیم. وی در ابتدا مراحل مختلف لمینیت کارتن را شرح می دهد: «در ابتدا چسب به مقدار مورد نیاز که با توجه به ویژگی بسترهای مختلف و نوع سفارش تعیین می شود داخل سینی دستگاه یا مخزن چسب ریخته می شود و با صلایه شدن توسط نوردهای دستگاه به نوردهای انتقال دهنده که از قبل بسته به نوع کار تنظیم شده، می رسد. تغذیه دستگاه به وسیله اپراتور انجام می شود. با وارد شدن مقوا به دستگاه، قسمت زیرین آن آغشته به چسب شده و سپس ۲ نفر اپراتور پس از کسب اطمینان از گونیا بودن کار، آن را به صورت دستی بر روی کارتن قرار داده و به اصطلاح لمینه می کنند.»
از جعفری درباره انواع کارتن های لمینیتی موجود می پرسیم که چنین پاسخ می دهد: «لمینیت به طور کلی یا بر روی کارتن های سه و پنج لایه که ترکیبی از لایه های کاغذ و لایه فلوت میانی هستند صورت می گیرد و یا بر روی کارتن های دولایه موسوم به سینگل فیس (Single Face) که تنها دارای یک لایه کاغذ به اضافه فلوت است.
کارتن های چندلایه می توانند دارای فلوت های C و B و E باشند و گاهی نیز از ترکیب فلوت A با فلوت B یا C در کارتن های چندلایه جهت رسیدن به استحکام بالاتر استفاده می شود.»
وی در ادامه در مورد انواع لایه هایی که روی کارتن لمینیت می شوند می گوید: «انواع کاغذ گلاسه با گراماژ ۹۰ تا ۳۰۰ گرم و همین طور مقواهای پشت طوسی با گراماژ ۱۸۰ تا ۵۰۰ گرم در لمینیت کارتن مورد استفاده هستند، البته از کاغذهای کرافت و تحریر نیز گاهی به صورت موردی استفاده می شود.
باید اشاره کرد که کاغذ گلاسه و تحریر با گراماژ به طور عمده پایین، برای پوشش دادن کارتن دو لایه کاربرد ندارد، چرا که این کاغذ پس از آغشته شدن به چسب و قرار گرفتن بر روی لایه کنگره ای فلوت، چروک شده و سطح ناهمواری روی کار به وجود می آورد. برای جلوگیری از بروز چنین اشکالاتی و همچنین جهت دستیابی به استحکام و مقاومت در این کارتن ها، از مقوای پشت طوسی با گراماژ بالاتر برای لمینیت این کارتن استفاده می کنند.»
انواع چسب لمینیت
جعفری درباره انواع چسب های مصرفی نیز چنین می گوید: «چسب های نشاسته، سیلیکات و چسب های صحافی، چسب های مورد استفاده هستند.»
او در مقایسه آنها، استفاده از چسب های نشاسته را به صرفه نمی داند:«استفاده از چسب های نشاسته از لحاظ زمانی و در نتیجه از لحاظ هزینه مقرون به صرفه نیستند، چرا که مصرف کننده آنها ملزم به ساختن چسب نشاسته در محل مصرف است. از طرفی کنترل آب موجود در این چسب ها مشکل بوده و ممکن است بعد از مدت اندکی مقداری آب از چسب جدا شود و موجب بروز اشکالاتی مانند نچسبیدن کامل دو سطح کار و تبله کردن آن شود. همین طور استفاده از آن در کارهایی با گراماژ پایین به دلایل فوق توصیه نمی شود.»
چسب های سیلیکات با حلال آب باعث به وجود آمدن اشکالاتی در کار چاپی می شوند. جعفری در این باره بیان می کند: «به هنگام استفاده از رنگ هایی مانند نقره ای در چاپ، با افت کیفیت رنگ روی سطح چاپی مواجه می شویم. اما در صورتی که میزان این آب کنترل شود و به روکش مقوا نفوذ نکند، با مشکلاتی از این دست رو به رو نخواهیم بود. در مجموع چسب های سیلیکاتی در دو نوع سیلیکات سدیم و سیلیکات پتاسیم گزینه بهتری برای استفاده هستند.
در کارهایی که میزان استفاده از آنان زیاد بوده و نیازمند دوام طولانی مدت هستند، از سیلیکات پتاسیم استفاده می شود، چرا که دوام بالاتری داشته و در طول زمان دچار شکستگی و ترک خوردگی خطوط کار نمی شوند.
البته به جای استفاده از این چسب می توان به سیلیکات سدیم به ازای هر ده کیلوگرم، دویست گرم پودر هیدروکسید پتاسیم با چسب کاملا مخلوط کرد.چسب های سیلیکاتی نسبت به چسب نشاسته روان تر بوده و دارای پوشش دهی بهتری نیز هستند.»
پاسخ جعفری درباره علت و لزوم لمینیت در کارتن از این قرار است: «با وجود این که می توان کارتن را به طور معمول توسط سیستم فلکسو (چاپ مستقیم روی کارتن) چاپ کرد، اما کیفیت و دقت چاپ افست بر روی بستر مقوای بدون کنگره بهتر است. از همین رو با انجام چاپ در سطح مقوا و لمینیت آن بر روی کارتن، نیازهای مرتبط با چاپ در کارتن های با سطح کیفی بالا مرتفع می شوند.
علاوه بر این، انجام لمینیت مقاومت کارتن را افزایش می دهد، به گونه ای که به عنوان مثال یک کارتن ۳ لایه لمینیت شده با مقوای ۲۵۰ گرمی استحکامی برابر با یک کارتن پنج لایه دارد.»
اشکالات لمینیت
جعفری در خصوص اشکالات رایج در عملیات لمینیت کارتن به این موارد اشاره می کند: «از جمله نکاتی که در عملیات لمینیت کارتن باید به آن توجه کرد، نحوه رفتار و گزینش چسب و استفاده از مقدار مناسب آن روی سطح کار است. شاید به عنوان مثال کاربردی بتوان به تفاوت میزان روانی چسب در فصل های تابستان و زمستان اشاره کرد. چسب در فصل سرد، سخت تر خواهد بود و برای افزایش روانی آن ناچار به مخلوط کردن کامل و صحیح آب و چسب هستیم که این موضوع موجب دیرتر خشک شدن چسب می شود که توجه بیشتری را می طلبد. از طرفی اگر آب اضافه شده به چسب کم باشد، امکان جمع شدن هوا در زیر لایه لمینیت شده وجود خواهد داشت. از همین رو باید در انتخاب چسب به نسبت جنس بستر، زمان استفاده و ویژگی های چسب، دقت لازم صورت گیرد. توصیه می شود قبل از انجام لمینیت، چسب مصرفی مورد آزمون قرار گیرد.»
وی همین طور می افزاید: «آزمون های ساده ای می توانند مورد استفاده باشند. از آن جمله قرار دادن مقداری چسب برروی کاغذ بازیافتی است. اگر بعد از دقایقی رنگ چسب به قهوه ای تیره متمایل شد، نشان دهنده آن است که مقدار آب موجود در چسب زیاد است. همین طور با چسباندن ۲ تکه کاغذ می توان میزان چسبندگی چسب را اندازه گرفت.»
در پایان از جعفری در خصوص دلیل استفاده از روش لمینیت دستی علی رغم مزایای سیستم ماشینی، می پرسیم: «استفاده از روش دستی یا نیمه اتوماتیک در مقایسه با روش تمام اتوماتیک نیازمند رعایت نکات بیشتری خواهد بود تا بتوان به کیفیت مورد نظر رسید. اما در حال حاضر با توجه به تیراژ کار و سفارشات متعدد و همین طور کوتاه تر بودن زمان آماده سازی ماشین دستی نسبت به اتوماتیک، هنوز روش دستی را ترجیح می دهیم.»
لمینیت اتوماتیک
پس از بررسی روش دستی به سراغ یکی از واحدهای لمینیت اتوماتیک رفتیم. طی گفت وگویی که با ماشاءالله اسحاقی مدیر چاپ گلبرگ ساز داشتیم، در مقایسه روش دستی با اتوماتیک چنین می گوید: «دستگاه دستی به اپراتورهای بیشتری نیازمند است، در حالی که با استفاده از ماشین اتوماتیک تعداد اپراتور به ۲ نفر تقلیل می یابد و همین طور ظرفیت تولید این ماشین روزانه ۳ تا ۴ برابر بیشتر از روش دستی خواهد بود.» او با اشاره به این که کلیه عملیات های اتوماتیک، از دقت بالاتری برخوردار است، به امکان تحت کنترل بودن میزان فشار و مقدار چسب در لمینیت کارتن اتوماتیک هم اشاره دارد.
اسحاقی مراحل عملیات اتوماتیک را بدین ترتیب شرح می دهد: «قسمت تغذیه یا آپارات ماشین با روشی مشابه بخش تغذیه ماشین های افست، کاغذ یا مقوا را از بالا تغذیه می کند. همزمان کارتن نیز از قسمت پایین دستگاه تغذیه شده و کارتن کنگره دار (Corrugate) با عبور از زیر نورد، چسب خورده و در واحد بعدی با کاغذ یا مقوا لمینیت می شود.
هدایت کارتن و مقوا در داخل دستگاه توسط پنجه صورت می گیرد، اما برای انتقال به قسمت پتو با قرار گرفتن در بین دو تسمه عریض لاستیکی که به طور موازی حرکت می کنند و کارتن لمینیت شده در میان آنها قرار می گیرد، داخل پتو قرار می گیرند.»
وی در خصوص مزایای پتو ۵ متری این دستگاه اینگونه توضیح می دهد: «هنگامی که کارتن لمینیت شده با سرعت کم از داخل پتو عبور می کند، تحت فشار مورد نیاز قرار می گیرد که این موضوع از لوله و ایجاد موج در آن جلوگیری کرده و همچنین به چسبندگی بهتر چسب کمک می کند.
علاوه بر این، با گرفتن رطوبت کارتن، این امکان را فراهم می آورد تا با گذشت زمانی در حدود ۳ دقیقه بتوان کارتن را به قسمت دایکات برد و آن را برش داد.»
او در ادامه با اشاره به سیستم رطوبت دهی ماشین، یکی دیگر از مزایای سیستم اتوماتیک را برمی شمارد: «با توجه به این که کارتن تنها از یک سمت چسب می خورد، در ماشین لمینیت، سیستم رطوبت دهی تعبیه شده است که توازن میزان رطوبت در دو طرف کار را برقرار می سازد.
بدین صورت در حین انجام گرفتن لمینیت بر روی کارتن توسط نوردهای رطوبت دهی که از مخزن آب تغذیه می شوند، رطوبت مورد نیاز کارتن تامین می شود. میزان این رطوبت دهی قابل تنظیم بوده و از لوله شدن و تغییر شکل دادن کارتن جلوگیری می کند.»
اسحاقی در پایان، نکات حایز اهمیت این عملیات را با توجه به میزان چسب، رطوبت و سنجاق و نشان می داند و از مزایای استفاده از روش اتوماتیک نسبت به دستی می گوید: «استفاده از روش اتوماتیک در واقع بهینه سازی زمان، هزینه و نیروی انسانی است و ارمغان آن دقت بیشتر خواهد بود که کیفیت بهتر هم از آن ناشی می شود.»
در پایان می توان گفت در عملیات لمینیت کارتن چه به صورت دستی یا ماشینی انجام شود شناخت دقیقی از خواص سطوحی که با هم یکی می شوند و نیز چسب مصرفی لازم است و در حین عملیات نیز باید دستورالعمل ها به دقت رعایت شود و با اعمال نظارت و کنترل کیفیت، کارتن هایی مقاوم و چشم نواز تولید شود.